Thema: ds Mariska van Beusichem, 550 jaar geleden is Thomas a Kempis overleden op 25 juli 1471.

Weer een bijzondere zomeravond. Zaterdagavond 24 juli 2021 is op de vooravond van 25 juli, de sterfdag van Thomas a Kempis 550 jaar geleden.Ook werd voor 25 juli in plaats van zaterdagavonden in juni gekozen in verband met de corona pandemie.

Ds Mariska van Beusichem verzorgt een overweging omringt door muziek van Maaike Gerritsen (viool) en Jeroen van Dijk (cello) en fluitende vogels.

Beste allemaal,

Morgen is het 550 jaar geleden dat Thomas is gestorven. Dat is toch jammer, hè, dat hij er niet meer is. Ja, ik weet wel dat we niets te klagen hebben, dat de goede man de gezegende leeftijd van 91 jaar heeft bereikt en dat dat voor de tijd waarin hij leefde een uitzonderlijk hoge leeftijd moet zijn geweest. Mijn Amsterdamse oma zou zeggen: ‘Hij is niet in de wieg gesmoord!’

Maar goed, toch jammer dat Thomas er niet meer is. Wij doen onze uiterste best zijn relevantie voor vandaag aan te tonen maar het zou gemakkelijker zijn als hij ons daar een handje bij zou kunnen helpen. Dus zijn wij volkomen op onze eigen inzicht van zijn betekenis aangewezen. Maar dat is niet zonder gevaar.

Als wij Thomas ter sprake brengen moeten we ervoor waken hem niet te laten buikspreken. Het is verleidelijk onze eigen idealen met een schoenlepel in zijn boeken te persen om ze er vervolgens weer plechtig uit tevoorschijn te lezen. Een ander gevaar is dat wij Thomas proberen aan te passen aan de smaak van de mensen van onze tijd. Sinds de Moderne Devotie wordt gerekend tot het ‘Verhaal van Zwolle’ waarmee de gemeente probeert de stad te vermarkten zou zomaar het tegendraadse van deze beweging uit het zicht kunnen verdwijnen.

De Moderne Devotie zou zomaar een soort Haarlemmer olie te worden die overal goed voor is. En tegelijkertijd zijn er ook altijd mensen die vinden dat Thomas alleen maar relevant is als je zelf net als hij in het klooster zit. Voor mensen die zoals wij in het wild rondlopen heeft hij niets te zeggen. Je kunt misschien op je gemak de wereld verachten als je veilig in je kloostercel zit maar niet als je elke dag weer op kantoor wordt verwacht of op de zaak of op school. Dan zal je je toch echt iets van die wereld aan moeten trekken anders heb je straks geen hap droog brood meer te eten.

Is Thomas nou relevant of niet? We kunnen het hem weliswaar niet meer vragen Maar gelukkig heeft hij een enorme stapel boeken nagelaten die we zorgvuldig kunnen proberen te lezen. Het beroemdste boek is de Navolging van Christus. Wie dat boek goed leest - daar ben ik van overtuigd- krijgt door Thomas een blikrichting aangereikt die ook voor ons mensen vandaag veel kan betekenen. Maar dan moet je wel bereid zijn je door alle strenge en milde woorden en christelijke taal heen te worstelen.

Aangezien we vandaag Thomas’ sterven gedenken lijkt het mij passend eens te kijken wat hij in de Navolging zelf zegt over de dood. Dat valt te lezen in Boek 1, hoofdstuk 23. Thomas begint zo: ‘Heel gauw zal het hier met jou gedaan zijn; leer anders kijken hoe het met je gesteld is.’ Met deze woorden wil Thomas het besef van onze eindigheid bij ons tevoorschijn roepen. Want door dit besef hebben wij de kans anders te leren kijken. We gaan zien dat alles wat voor ogen is, eindig is. We gaan zien dat ‘alles hoe schoon ook eenmaal zal vergaan’, om dat beroemde lied van Johannes de Heer te citeren. Alles op deze wereld gaat voorbij. Daarom zegt Thomas aan het begin van de Navolging: ‘Waan op waan en alles is waan behalve God beminnen en hem alleen dienen. Dat is een sleuteltekst. Daarmee maakt Thomas duidelijk vanuit welke gerichtheid hij leeft. De vergankelijke werkelijkheid stelt op zichzelf niets voor, zegt hij. Het enige wat telt is God liefhebben. Maar nu moeten we oppassen. Als te snel vallen we in de valkuil van het dualisme, zo van ’t hoofd omhoog het hart naar boven, hier beneden is het niet’. Maar Thomas kijkt niet op de wereld neer. Maar hij relativeert die wel. Hij wil zich niet hechten aan het tijdelijke maar hij wil dieper reiken. Hij voelt zich aangetrokken tot het eeuwige dat in het tijdelijke onzichtbaar aanwezig is. Dat is God voor hem.

Daarmee geeft hij ons te denken. Wij zijn bijvoorbeeld verdrietig als er iemand overlijdt. Dat is alleszins begrijpelijk. Wij missen die ene geliefde persoon. Maar als we in dat gemis vast blijven zitten worden we diep ongelukkig. Maar wanneer wij ons richten op de vriendschap en de liefde die er was tussen ons en deze persoon dan ontmoeten wij het wezenlijke dat ons samenbindt. Thomas zou zeggen: dan ontmoeten wij God. Op zo’n moment proeven we al even de eeuwige vreugde. Die voorsmaak doet Thomas hevig verlangen naar meer. Maar hij weet dat het in dit aardse leven niet mogelijk is God al ten volle te genieten. Daarom kijkt hij uit naar de dood, wanneer alle sluiers tussen hem en God zullen zijn opgetild.

Velen van ons zien de dood als een streep aan het einde van het leven. Hier stopt het. De dood is voor onze beperkte blik de horizon van ons bestaan. Maar Thomas probeert ons ervan te doordringen dat Gods oneindige liefde ons voorbij die horizon lokt.

Voor Thomas is de gerichtheid op God het centrum van zijn doel en laten. In alle dingen is God zijn houvast. Hij betreurt het dat veel mensen hun veiligheid zoeken in vergankelijke zaken waardoor zij zich in feite aan strohalmen vasthouden. Hij zegt in het hoofdstuk over de dood: ‘O ongevoelige hardheid van het menselijke hart, dat alleen zint op het heden en niet verder vooruitziet naar de toekomst!’ Thomas zou het liefst de harten van de mensen zacht willen maken zodat zij gevoelig worden voor Gods eeuwige liefde.

Is het gedachtengoed van Thomas nog relevant vandaag de dag? Op die vraag zeg ik volmondig ja. Juist in onze tijd zijn veel mensen op zoek naar zin. We hebben zoveel en er is zoveel te kiezen maar wat is nu echt van betekenis? Waar zou je ’s morgens je bed voor uit komen? Wat heeft het allemaal voor zin? Wat is het waard om voor te leven? Thomas wil ons helpen om in het tijdelijke het eeuwige te onderscheiden. Om de liefde te herkennen die heel dit aardse bestaan bezielt en draagt. Als je daarvan proeft krijg je vleugels. Je hart bloeit open. Je gaat de liefde met je levenshouding beantwoorden. Thomas zegt: Wie liefheeft, vliegt, rent en is blij. Vrij is hij en niet te houden.’ Dat is de onbevangen vrijheid waar naar mijn stelligste overtuiging elke mens, ook vandaag de dag, ten diepste naar verlangt.

Voor Thomas was zijn aardse leven een doortocht naar de hemel, waar hij God direct in het gezicht kon zien. Dat was het eindpunt van zijn verlangen en daarom bidt hij aan het einde van de Navolging:

‘Bescherm en bewaar de ziel van je knechtje te midden van zoveel gevaren van het verderfelijke leven, en richt haar, vergezeld van jouw genade, langs de weg van de vrede op het vaderland van de altijddurende klaarte.’

Uit dat verlangen heeft Thomas geleefd. Daardoor was hij bereid het aardse leven los te laten als zijn stervensuur aan zou breken. En wij? Hoe zit dat met ons? Thomas waarschuwt ons: ‘Als je vandaag niet klaar bent, hoe zul je het dan morgen zijn?’

…

Dank u wel.